یکی از واژه هایی که در زندگی روزمره با آن سر وکار داشته‌ایم و در آینده قطعا بیشتر از آن استفاده خواهد شد، ارز دیجیتال است. در این مقاله به معرفی ارز دیجیتال ، زمان پیدایش و دلیل اهمیت آن به تفصیل پرداخته خواهد شد. سرعت تکامل و تغییرات ارز دیجیتال زیاد است بنابراین به سراغ اصل مطلب رفته تا در حداقل زمان اطلاعات مناسب ارائه گردد.

ارز دیجیتال نوعی سیستم مالی جهت تسهیل مبادلات اقتصادی است که دست واسطه‌ها مثل بانک را تا حد ممکن از معاملات کوتاه می کند. جهت درک بهتر کارکرد آن بایستی با مفاهیم استخراج (Mining) ، مبادله (Exchange) و کیف‌های پول (Wallets) آشنا شد.

همانطور که در تصویر فوق ملاحظه میگردد، استخراج‌گران (Miners) تلاش می کنند تا در درجه اول پازل‌های ریاضیاتی را حل کرده و با دسترسی به معاملات در جریان آن‌ها را از آن خود کرده و حق معامله (مشابه کارمزد بانک) دریافت کنند. استخراج‌گران جهت حل این پازل‌ها نیازمند پردازنده و کامپیوترهای قوی می‌باشند. مفهوم مبادله همان تجارت است که شامل خرید ، فروش و تبادل ارز دیجیتال می باشد. کیف‌های پول نیز برنامه‌های نرم‌افزاری هستند که کلیدهای شخصی(مشابه رمز ایمیل) و عمومی (آدرس ایمیل) جهت دریافت پرداخت و همچنین نمایش ارزهای دیجیتال را در بر می گیرد.

 

 

ویژگی های ارز دیجیتال

 

• دیجیتال بودن: ارز دیجیتال فقط در کامپیوترها وجود دارد و خبری از سکه ، اسکناس و پشتوانه ارزی نیست.

 

• غیرمتمرکز بودن: ارز دیجیتال در یک کامپیوتر یا سرور مرکزی نیست و در یک شبکه از هزاران کامپیوتر توزیع می گردد. به شبکه‌های بدون سرور شبکه‌های غیرمتمرکز گفته می شود.

 

• مبادله شخص با شخص: ارزهای دیجیتال به صورت آنلاین و شخص با شخص صورت می پذیرد. بدین معنی که خبری از واسطه قابل اطمینان مثل بانک نیست و طرفین به صورت مستقیم با یکدیگر تجارت می کنند.

 

• بی‌نام بودن: در مبادلات ارزهای دیجیتال نیازی به ارائه اطلاعات شخصی جهت دریافت و تصاحب ارز دیجیتال نیست و هیچ قانونی در مورد این که چه کسانی حق داشتن و استفاده از ارز دیجیتال را دارند وجود ندارد.

 

• عدم نیاز به واسطه مطمئن: عدم نیاز به واسطه مطمئن بدین معنی است که کنترل اطلاعات و پول هر کس در دست خودش است.

 

• کدگذاری: هر کاربر کدهای مخصوصی دارد که از افشای اطلاعات و دسترسی به آن ها توسط دیگر کاربران جلوگیری می کند. این مفهوم کدگذاری نام دارد و تقریبا غیر قابل هک بودن سیستم را تضمین می کند.

 

• جهانی بودن: هر کشور معمولا ارز مخصوص خود(Fiat) را دارد که دریافت و پرداخت آن در سرتاسر جهان، پیچیدگی‌های خاصی دارد اما ارز دیجیتال به راحتی می تواند به سراسر جهان ارسال شود و یک پول بین المللی است.

 

تاریخچه پیدایش ارز دیجیتال

 

در اوایل سال ۱۹۹۰ برخی به کارایی و توسعه اینترنت شک داشتند اما افراد نخبه می دانستند که اینترنت چه ابزار مفید و گسترده‌ای است. آن‌ها قصد داشتند تا با استفاده از اینترنت آزادی عمل بیشتری به مردم داده و از قدرت بیش از حد دولت‌ها بکاهند. یکی از اهداف این افراد نخبه این بود که به مردم قدرت کنترل پول و اطلاعات را بدهند و به بیان ساده واسطه‌ها (مثل بانک ها) را حذف کنند.  پس از آن بود که پول سایبری و پول دیجیتال به وجود آمد که برخی از ویژگی های ارز دیجیتال را داشتند ولی هیچ یک از آن ها تمام ویژگی‌های ارز دیجیتال را به صورت کامل نداشت. جهان تا سال ۲۰۰۹ منتظر ماند تا اولین سیستم پول دیجیتال غیرمتمرکز به وجود آمد. مخترع آن ساتوشی ناکاموتو و نام آن پول دیجیتال غیرمتمرکز بیت کوین بود.

هیچ کس نمیداند که ناکاموتو چه کسی بود. او تنها از طریق فضای مجازی با دیگران ارتباط برقرار می‌کرد و حتی مشخص نبود که مرد ، زن یا حتی گروهی از افراد است. او در اواخر سال ۲۰۰۸ بیت کوین را منتشر کرد و بیت کوین یک مدل جهت الهام ارزهای دیجیتال در آینده شد. در ۱۲ ژانویه سال ۲۰۰۹ اولین معامله بیت کوین توسط ناکاموتو انجام شد اما در سال ۲۰۱۱ دیگر خبری از ناکاموتو نبود و تنها یادگار او اولین ارز دیجیتال جهانی بود. در آپریل سال ۲۰۱۱ ارزش یک بیت کوین برابر با یک دلار آمریکا بود. در سال ۲۰۱۰ یک کاربر در اولین معاملات ارز دیجیتال با ده هزار بیت کوین دو عدد پیتزا خرید! این در حالی است که در سال ۲۰۱۷ ارزش یک بیت کوین برابر با بیست هزار دلار آمریکا شد و در حال حاضر مقدار آن برابر با ۷۵۷۶.۲۴ دلار آمریکا است. بنابراین بیت کوین روند موفقیت آمیزی را طی کرده است. نکته ای که بیت کوین را از سایر ازرهای دیجیتال متمایز کرد تکنولوژی زنجیره های بلوکی(Blockchain) بود که در ادامه بیان خواهد شد.

 

زنجیره های بلوکی(Blockchain)

 

تمام ارزهای دیجیتال جهت حذف واسطه ها در سیستم‌هایشان ، از تکنولوژی دفتر کل گسترده  (distributed ledger technology ) که به صورت مخفف DLT نامیده می‌شود استفاده می‌کنند. DLT ها پایگاه های داده مشترکی هستند که اطلاعات معامالات را ثبت می‌کنند. اکثر ارزهای دیجیتال از زنجیره های بلوکی به عنوان DLT استفاده می‌کنند. زنجیره های بلوکی پایگاه داده تمامی معاملات صورت گرفته توسط ارز دیجیتال می‌باشند. گروهی از اطلاعات که بلوک ها نامیده می‌شوند به صورت یک به یک به این پایگاه داده اضافه شده و یک لیست بلند را تشکیل می‌دهند که زنجیره های بلوکی نامیده می‌شوند. به محض آن که اطلاعات به زنجیره بلوکی اضافه شوند، قابلیت پاک کردن یا تغییر آن‌ها‌ سلب شده بدین معنی که برای همیشه در زنجیره بلوکی باقی می‌مانند و همه امکان دیدن آن را دارند.

تمام پایگاه داده در یک شبکه متشکل از هزاران کامپیوتر ذخیره شده که نام آن شبکه، گره‌ها(Nodes) می‌باشد. اطلاعات جدید تنها در صورتی به زنجیره بلوکی اضافه می‌گردند که بیش از نیمی از گره‌ها با صحت و اعتبار آن‌ها موافق باشند. به این فرآیند اجماع آرا(Consensus) گفته می‌شود. ایده‌ی اجماع آرا یکی از بزرگترین تفاوت‌های ارز دیجیتال با بانکداری معمولی است.

در یک بانک معمولی داده‌های معاملات درون بانک ذخیره گشته و کارمندان بانک بررسی می‌کنند که معامله غیرمعتبر انجام نشود. به این فرآیند اعتبارسنجی گفته می‌شود. به عنوان مثال فرض کنید علی به حسن و حسین هرکدام ۱ میلیون تومان بدهکار است و فقط در حساب بانکی خود ۱ میلیون تومان موجودی دارد. علی تصمیم می‌گیرد که به صورت همزمان به حسن و حسین ۱میلیون تومان از حساب خود پرداخت نماید اما کارمند بانک متوجه می‌شود که علی می‌خواهد پولی را پرداخت کند که ندارد و جلوی این تراکنش را می‌گیرد.

در واقع بانک جلوی پرداخت دوتایی(Double Spending) که یک شیوه کلاهبرداری است را می‌گیرد. حال سؤالی که پیش می‌آید این است که چگونه زنجیره‌های بلوکی جلوی تراکنش‌های غیرقانونی را می‌گیرند؟

 

نحوه‌ی کارکرد زنجیره های بلوکی

 

اعتبارسنجی تراکنش‌های ارز دیجیتال از طریق فرآیندی به نام استخراج(Mining) صورت می‌پذیرد. استخراج گران(Miner) گره‌هایی هستند که وظایف مخصوصی را اجرا می‌کنند تا مبادلات ارز دیجیتال صورت پذیرد.

به عنوان مثال فرض کنید علی ۱۰ بیت کوین به محسن بدهکار است و قصد دارد که این ۱۰ بیت کوین را به او بپردازد. در مرحله اول علی اعلام می‌کند که می‌خواهد ۱۰ بیت کوین به محسن بپردازد.

در مرحله دوم استخراج گران اطلاعات را می‌گیرند و آن‌ها را رمزنگاری می‌کنند. به این فرآیند مخلوط کردن (Hashing) می‌گویند. به اطلاعات مذکور اطلاعات مبادلات دیگر نیز افزوده شده و فرآیند مخلوط شدن اطلاعات جدید نیز رخ می‌دهد. این کار آنقدر ادامه می‌یابد تا این که کل اطلاعات اضافه شده و مخلوط شده تشکیل یک بلوک را بدهند.

در مرحله سوم استخراج گران با یکدیگر رقابت می‌کنند تا کدهای رمزنگاری شده یا مخلوط بلوک را قبل از اضافه شدن بلوک جدید به زنجیره بلوک ها حدس بزنند. استخراج گر خوش اقبالی که کد صحیح را حدس بزند، می‌تواند بلوک جدید را به زنجیره بلوک ها اضافه کند.

در مرحله چهارم تمام گره‌ها، اطلاعات مبادلات موجود در بلوک جدید را بررسی می‌کنند. آن‌ها کلیه اطلاعات زنجیره بلوک ها را نیز بازرسی کرده تا مطمئن شوند که اطلاعات بلوک جدید با زنجیره بلوکی همخوانی دارد. در صورت مطابقت اطلاعات بلوک جدید با زنجیره بلوکی، بلوک جدید معتبر تلقی شده و استخراج‌گر برنده می‌تواند آن را به زنجیره بلوکی اضافه کند. فرآیند مذکور تأیید(Confirmation) نامیده می‌شود.

در مرحله پنجم محسن ۱۰ بیت کوین از علی دریافت می‌کند.

با توجه به این که فرآیند استخراج کردن ارز دیجیتال نیازمند توان کامپیوتری زیادی می‌باشد، استخراج‌گران برای کاری که انجام می‌دهند جایزه دریافت می‌کنند. به عنوان مثال در شبکه بیت کوین، استخراج‌گرانی که بلوک‌های جدید اطلاعات را تأیید کنند، ۵/۱۲ بیت کوین جدید دریافت می‌کنند. دلیل این که فرآیند مذکور استخراج(Mining)  نامیده می‌شود نیز همین کسب درآمد است با این تفاوت که به جای استخراج طلا و زغال سنگ استخراج گران در این سیستم، بیت کوین جدید استخراج می‌کنند.

نکته‌ی مهم این است که دلیل وجود فرآیند استخراج کردن ارز دیجیتال بررسی و تأیید مبادلات است تا جلوی پرداخت دوتایی(Double Spending) گرفته شود و در عین حال نیاز به حسابداری متمرکز و مطمئن مانند بانک نیز نباشد. امنیت زنجیره های بلوکی توسط عملیات ریاضیاتی که کامپیوترها انجام می‌دهند تأمین می‌گردد و بر خلاف بانک نیازی به افراد و اعتبار ندارد.

 

 

 نحوه استفاده از ارز دیجیتال

 

استفاده از ارزهای دیجیتال مانند پول هر کشور (Fiat) نیست. ارز دیجیتال مانند سکه و اسکناس قابلیت لمس کردن ندارد و نمی‌توان حساب ارز دیجیتال باز کرد. ارز دیجیتال فقط در زنجیره‌های بلوکی وجود دارد و کاربران می‌توانند با استفاده از کدهایی که کلیدهای شخصی و عمومی نامیده می‌شوند به ارز دیجیتال خود دست یابند.

این فرآیند مشابه پست الکترونیکی هست. اگر بخواهید کسی به شما ایمیل بزند بایستی آدرس ایمیلتان را به او بگویید و اگر بخواهید کسی به شما ارز دیجیتال پرداخت کند باید کلید عمومی خود را به او بگویید.

 

حال اگر بخواهید به کسی ایمیل بزنید یا ایمیل‌هایتان را بخوانید بایستی رمز پست الکترونیکی خود را وارد کنید این فرآیند همان فرآیند استفاده از کلید شخصی است. کلیدهای شخصی مانند کلمه‌های عبور ارز دیجیتال هستند. کلیدهای عمومی می‌توانند توسط هر کسی دیده شوند اما کلیدهای شخصی فقط توسط شما دیده می‌شوند. بنابراین نگهداری کلیدهای شخصی بسیار مهم و ضروری است.

کلیدهای شخصی و عمومی در کیف‌های پول نگهداری می‌شوند. کیف‌های پول می‌توانند آنلاین ، آفلاین ، نرم‌افزاری ، سخت افزاری و حتی کاغذی باشند. نکته مهم آن است که هر کس کلید شخصی و عمومی را داشته باشد مالک پول است. پس بایستی مراقب کیف پول بود چرا که به دلیل بی‌نام بودن ارز دیجیتال ، تنها راه برای اثبات داشتن ارز دیجیتال داشتن کلیدهای آن است.

 

بخوانید:

بازار داغ ارز دیجیتال در کشور های مخالف ترامپ

ارز دیجیتال چیست